In het rapport De staat van het klimaat 2024 dat 15 april is gepubliceerd door de WMO en Copernicus staat te lezen dat Europa het snelst opwarmende continent ter wereld is.

Deze versnelling is deels te wijten aan de ligging: een groot deel van Europa reikt tot in het Arctisch gebied – de snelst opwarmende regio op aarde. Daarnaast nemen hittegolven en andere extreme weersomstandigheden sterk toe in frequentie en intensiteit​.

Europa kende in 2024 zijn warmste jaar ooit. In het oosten was het aanzienlijk warmer dan gemiddeld, met een recordaantal tropische nachten en dagen met sterke hittestress. In Zuidoost-Europa beleefde men de langste hittegolf ooit, met nauwelijks dagen tussen opeenvolgende hittegolven. 43 van de 97 zomerdagen waren onderdeel van een hittegolf.

Maar Europa kende In 2024 wel een opvallend klimaatcontrast tussen oost en west. Het westen was juist natter en bewolkter, met een van de natste jaren sinds 1950 en uitzonderlijk hoge rivierstanden. De hoeveelheid zonneschijn en het potentieel voor zonne-energie lagen hoger in het oosten en lager in het westen.

Tegenover de stijgende temperaturen staat een fors afnemend aantal vorstdagen in Europa. In 2024 werd een record bereikt voor het laagste aantal ‘koude-stressdagen’ (dagen waarbij het kouder aanvoelt dan -13 graden)  en het grootste Europese oppervlak met minder dan 90 vorstdagen per jaar.

Het jaar 2024 was het natste jaar sinds 2013 in Europa. Vooral West-Europa kreeg veel regen te verduren en kende een van de tien natste jaren sinds 1950. De gevolgen bleven niet uit:

• Het rivierenstelsel van Europa zag op veel plekken recordhoeveelheden water, vooral in de lente en herfst.

• In totaal overstroomde 30% van het Europese riviersysteem (boven de ‘hoge’ drempel) en 12% bereikte het ‘ernstige’ overstromingsniveau.

• Bij Storm Boris in september overstroomden rivieren in acht landen door extreme regenval.
• In Spaanse Valencia viel tussen 28 oktober en 4 november bijna 772 mm in 24 uur, het op één na hoogste geregistreerde getal in Spanje,met desastreuze gevolgen: meer dan 230 doden.

Aan de andere kant van het continent heerste in Oost- en Zuidoost-Europa juist extreme droogte. Het was daar de droogste zomer in 12 jaar, met uitzonderlijk lage rivierstanden en neerslag.

De opwarming is ook sterk te merken in waterpartijen. De zeewatertemperaturen van de Middellandse Zee en Europese zeeën bereikten recordhoogten net als de watertemperaturen van heel veel meren.

Glaciers in Scandinavië en Spitsbergen lieten het hoogste jaarlijkse massaverlies ooit gemeten zien, tevens de grootste ijsverliezen wereldwijd. In de Alpen zijn de gletsjers in 50 jaar tijd met soms meer dan 90% gekrompen, zoals bij de Sarennes-gletsjer in Frankrijk. In het Europees Arctisch gebied was 2024 het derde warmste jaar ooit, met recordtemperaturen in de Barentszee en (opnieuw) een recordverlies van zee-ijs in september.

De combinatie van warmte en droogte vergrootte de kans op bosbranden. Vooral in het zuiden en zuidoosten van Europa waren grote natuurbranden, waarbij tenminste 42.000 mensen direct werden getroffen.​

Het is duidelijk dat de opwarming voorlopig niet zal stoppen. De schade aan infrastructuur door extreem weer zal volgens de laatste prognoses tot tien keer hoger liggen tegen het eind van de eeuw. Maatregelen zijn dus nodig om extreem weer de baas te zijn en veel Europese steden nemen inmiddels maatregelen.

Van alle klimaatadaptatie projecten gebeurt circa 90% op stedelijk niveau. Europese beleidsprogramma’s stimuleren steden met klimaat- en energieplannen, maar kleinere gemeenten hebben vaak beperkte middelen.

De conclusie van het rapport beschrijft een Europees continent dat steeds meer geconfronteerd wordt met de gevolgen van de klimaatverandering. Warmterecords, extreem weer en versnelde gletsjersmelt zijn geen incidentele gebeurtenissen meer, maar onderdeel van een structurele trend. Tegelijk groeit het bewustzijn, en worden op lokaal niveau steeds meer projecten gestart en oplossingen toegepast.

Voor zowel beleidsmakers als burgers geldt: de tijd voor actie is nu. Europa staat op een kruispunt tussen escalatie en aanpassing. De komende jaren zullen bepalend zijn voor het klimaat van de toekomst.

Het complete rapport State of the Climate 2024 van de WMO en Copernicus is hier te downloaden (Engels).